شهر هوشمند کلیدواژه ای است که این روزها در ادبیات مدیران شهری مشهد زیاد شنیده میشود و به عنوان یکی از جهت گیری های اساسی شهرداری در جهت افزایش بهره وری مدیریت شهر بسیار مناسب است. اما یک نکته را نباید از نظر دور داشت و آن این است که باید واقع بینانه و اجرایی به این بحث نگاه کنیم.
واقعیت این است که هم اکنون از شهر هوشمند (آنطور که واقعا بتوان به یک شهر لقب هوشمند داد) فاصله بسیاری داریم و نباید این انتظار را داشته باشیم که در مدت زمان کوتاهی این فاصله طولانی را طی کنیم. از طرفی مدیران شهری نیز نباید دچار شعار زدگی بشوند و باید واقع بینانه و با یک برنامه ریزی مدون و گام به گام و البته چابک در این راه قدم بگذارند.
در شهر مشهد (و البته شهرهای دیگر کشور هم به همین شکل و حتی شاید بدتر از مشهد) هنوز ما در مفاهیمی مانند شهر الکترونیک و حتی شهرداری الکترونیک متوقف مانده ایم. اگر از وضعیت فعلی بخواهیم به یک شهر هوشمند برسیم باید این مراحل را پشت سر بگذاریم.
اولین گام هم شروع از فرایندها ی خود شهرداری است. شهرداری مشهد به عنوان متولی و سردمدار بحث شهر هوشمند باید در قدم اول تبدیل به یک شهرداری الکترونیک شود. به این معنی که شهروندان کمترین نیاز برای مراجعه حضوری به شهرداری برای پیگیری کارهای خود را داشته باشند. ناگفته واضح است که در این زمینه چقدر نقص وجود دارد و چقدر باید برای این کار تلاش انجام شود. در حال حاضر بسیاری از موارد برای پیگیری شهروندان الکترونیکی شده است ولی بسیاری موارد (که اکثریت را دارند) هنوز به این غافله نپیوسته اند.
شهرداری مشهد باید ابتدا یک مدیریت قوی و مهندسی مجدد در فرایندهای خود انجام دهد و بهبود و بهینه سازی فرایندها را در اولویت کاری خود قرار دهد. سپس اقدام به یکسان سازی و یکپارچه سازی فرایندها کرده و در قدم بعد اقدام به الکترونیکی کردن آنها نماید. البته این کار با توجه به عرض و طول و پیچیدگی زیاد شهرداری و سازمانها و شرکتهای وابسته به آن، خود کاری پیچیده و زمان بر و طاقت فرسا است.
البته در این راه تله بزرگی هم وجود دارد و آن ظاهر سازی و بزک کردن فرایندها است، مانند آنچه در گذشته شهرداری به آن دچار بوده است. یعنی در عمل و در واقعیت فرایندها به همان شیوه لجام گسیخته و بی نظم قبل وجود داشته اند اما با سندسازی و ظاهر سازی سعی در ساختن چهره ای آراسته از آن میشده است. این تله واقعا خطری جدی است، چون بهبود فرایندها و بهینه سازی آنها فی الواقع کاری نفس گیر است و اگر افراد کار نابلد یا بدون اختیارات لازم مشغول به آن شوند پس از مدتی خسته شده و روی به سمت این ظاهر سازی می آورند و اینجا است که ناکارآمدی و بی آبرویی برای متولیان امر به بار آورده و البته دود این ناکارامدی همچون همیشه اول به چشم شهروندان خواهد رفت.
بنابراین اگر به عنوان یکی از اولین قدم ها برای حرکت به سمت شهر هوشمند بخواهیم نام ببریم، مدیریت فرایندها حتما یکی از این مهمترین قدم ها خواهد بود که مواجهه با آن همچون مبارزه با غول بی شاخ و دمی است که جز با صرف توان و انرژی و اراده قوی و البته مهارت و تجربه بالا امکان پذیر نمیباشد.